OPERATION HERNIA GHANA 2011 

Men zegt dat je of verliefd bent op het continent Afrika of er niks mee hebt. Als je tot die eerste groep mensen behoort uit die liefde zich vaak in de geuren, de kleuren maar met name de mensen, de Afrikanen. De Afrika-liefhebber kan zijn hart ophalen in het kleurrijke Ghana met zijn enthousiaste en gastvrije inwoners. Ghana werd voorheen Goudkust genoemd gebaseerd op de goudmijnen die het land rijk is. 

‘Rijk’ is echter een relatief begrip als men bedenkt dat ongeveer een derde van de Ghanese bevolking onder de armoedegrens leeft. Een nog groter deel van de populatie heeft geen toegang tot medische hulp. Voorheen gold het zogenaamde ‘cash and carry’ systeem in Ghana. Een patiënt diende bij elk ziekenhuisbezoek vooraf direct ‘cash’ te betalen, een systeem dat in acute situaties alles behalve werkte en veel doden veroorzaakte. Nu is de gemiddelde Ghanees verzekerd en heeft rechts op basiszorg (polikliniekbezoeken, medicijnen, operaties) zonder direct te betalen. In de praktijk blijkt dat de gemiddelde zorgverzekeraar grote schulden heeft bij het ziekenhuis waardoor patiënten geweigerd worden. Bij de basiszorg zijn HIV medicatie en ‘moeilijkere’ operaties niet geincludeerd. Ook al kan men de zorg betalen, dan is het tekort aan beschikbare artsen een evident probleem. Dit geeft aan dat hulp van buitenaf nog altijd welkom is, al is het om het vele werk van de lokale artsen te verlichten. 

Een relatief goed te verhelpen aandoening is een liesbreuk. In Ghana zijn er tien keer meer patiënten met een liesbreuk in vergelijking met een gelijkwaardige bevolking in Europa. Terwijl de gemiddelde patiënt in Nederland vaak binnen een maand gediagnosticeerd en geholpen wordt middels een operatie, vaak de Lichtensteinprocedure, loopt de gemiddelde Ghanees jaren met een steeds indrukwekkender groeiende zwelling in de lies zonder toegang tot medische hulp. Naar schatting wordt slechts een op de vijf Ghanezen met een liesbreuk geholpen. Het zijn vaak relatief jonge, fitte mannen die door de liesbreuk dusdanig geïnvalideerd zijn dat werken, en dus eten en drinken voor hun gezin, niet mogelijk is. Voor iemand met een beklemde liesbreuk komt hulp helaas vaak te laat. 

‘Operation hernia’ is een chirurgisch programma uitgaande van de ‘European hernia society’ die teams met medische vrijwilligers naar onder andere Ghana stuurt om in een relatief korte tijd liesbreukoperaties uit te voeren. Dit is goed mogelijk omdat men de operatie onder lokale anesthesie kan uitvoeren en dus relatief ‘goedkoop’ is, en waarbij een langdurige follow-up postoperatief niet noodzakelijk is om een goede afloop te garanderen.

Sinds 2005 is de organisatie ook werkzaam in Takoradi, een stad aan de kust van Ghana, ongeveer drie uur rijden van Accra, de hoofdstad. Verschillende weken per jaar strijken internationale chirurgische teams neer met het gemeenschappelijke doel om zoveel mogelijk liesbreukpatiënten een zo’n goed mogelijke behandeling te geven met de middelen die voorhanden zijn.  

‘Operation hernia’ is ook een jaarlijks terugkerend fenomeen op de afdeling chirurgie in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam. Onder leiding van Dr. Maarten Simons, chirurg en liesbreukspecialist, ging ook dit jaar een delegatie van vier chirurgen en vier arts-assistenten richting de Ghanese kust. Bepakt met eigen materiaal (o.a. medicatie voor lokale anaesthesie, steriel afdekmateriaal, operatieoutfits, proleenmatjes) werd het maximale bagagegewicht bereikt en kon de  reis januari 2011 vol enthousiasme van start gaan. 

De blauw-witte KLM vogel landde een paar uur later dan verwacht in Accra en aldaar allervriendelijkst welkom geheten en langs de eindeloze visumbalie geloodst, reden wij door donker Afrika richting Takoradi. Een goed begaanbare weg ware het niet dat snelheidstemperende verkeersdrempels om de halve kilometer geen nachtrust boden. Eenmaal aangekomen volgde een warm welkom in onze tijdelijk thuisbasis draaiende gehouden door drie energieke, hartelijke en lieve jonge vrouwen bij wie een lach op het gezicht eerder regel dan uitzondering is. Na enkele uurtjes slaap volgde de eerste operatiedag, een lange succesvolle dag die een even zo veelbelovende week inluidde: afwisselend  indrukwekkende en huis-tuin-en-keuken liesbreuken, maar ook hydroceles, navelbreuken en hier en daar een littekenbreuk. De operateurs werden verdeeld over drie ziekenhuizen, het -voor Ghanese begrippen- mooie stadsziekenhuis, het grote lokale ziekenhuis met de speciale ‘operation hernia wing’ en het uurtje verderop gelegen Dixcove ziekenhuis. In de eerste twee ziekenhuizen werd hard gewerkt en niet in de laatste plaats door ons, operatieassistenten en anaesthesiemedewerkers die alle dagen en nachten van de week beschikbaar zijn gaven hun tijd ook aan onze ‘electieve’ liesbreukstraat. Engels-afrikaanse grappen dedeb het ijs smelten en de cultuurgrenzen vervagen en hier en daar bestond een onverstaanbaar Ghanees roddeltje of een Hollands onderonsje om het onderlinge groepsverband te versterken. Een mooie samenwerking die ook zeer productief bleek.  

In het Dixcove ziekenhuis werd  op de dag van aankomst via de dorps tam-tam bericht dat een paar ‘witten’ grote zwellingen in de lies kwamen opereren. Dit zorgde vanaf dag twee voor een spectaculair aanbod van liesbreuken vaak reikend tot de knie. Nog spectaculairder is de manier waarop de patiënt een dergelijk grote zwelling met duw- en masseerwerk onder luide darmgeluiden wist te reduceren tot alleen een grote breukpoort zonder al te veel inhoud. Dan blijkt dat ook een vooraf afschrikwekkende liesbreuk toch goed te opereren valt onder lokale anaesthesie.

In Dixcove was het ook dat twee van ons team, Frank Garssen en Djamilla Boerma, tussen neus en lippen door te horen kregen dat er misschien wel een beklemde breuk op de afdeling lag die ze later die dag eventueel zouden kunnen helpen. Uiteraard werd de bewuste man voor het operatieprogramma bezocht. Ziek, septisch, een bolle buik en met alle tekenen van een gestranguleerde liesbreuk werd de patiënt als eerste geholpen waarbij een diep blauw gekleurde darm gelukkig mooi rose-rood aankleurde na bevrijding en een resectie of erger voorkomen kon worden. Met een Lichtensteinplastiek, intraveneus antibiotica en een goed vochtbeleid kon deze patiënt drie dagen later lopend het ziekenhuis verlaten. Een prachtig voorbeeld dat je ook op kleine schaal toch veel kan betekenen. 

Na onze intense week vol ervaringen in en rondom het ziekenhuis werd het weekend voor vertrek naar ons koude kikkerlandje de Goudkust bezocht. Dit, om het andere Ghana te zien, om een gezellige week met een topteam af te sluiten en ook om te hernia-detoxen zodat onze collega’s thuis niet al te gek zouden worden van onze hernia- en zenuwcodetaal. We kunnen terugkijken op een productieve en zeer educatieve week die voor onder andere ondergetekende heeft bijgedragen aan mijn opleiding met onder andere als doel het zelfstandig opereren van een liesbreuk. Daarnaast zal onder leiding van Anne Ottenhof een studie volgen over zenwusparing danwel het opheffen hiervan bij een Lichtensteinplastiek. 

Ik wil namens de hele groep alle sponsoren hartelijk danken voor hun genereuze bijdragen. De donatie van materialen en/of financiële middelen heeft Operation Hernia,January 2011 tot een succes gemaakt! 

Kortom, een fantastische week om nooit te vergeten en een mooie samenwerking om in leven te houden!

Iris van der Ploeg 

Namens

Maarten Simons
Djamilla Boerma
Dick van Gelderen
Nanette van Geloven
Frank Garssen
Frank Ijpma
Anne Ottenhof